Guguklu Saat isimli kitap, Türk edebiyatının önemli isimlerinden Refik Halid Karay tarafından 1939 yılında kaleme alınmıştır. Bu eser, yazarın güçlü gözlem yeteneği ve zengin dili sayesinde oluşturulmuştur. Yazar, bireysel ilişkileri yaratıcılığı ile ele almış ve okuyucu ile birlikte sohbet havasında yazmıştır. Kitap, yazarın kendine özgü diliyle yazılmış ve yeni kuşak için yabancı gelebilecek kelimeler dipnotlarda açıklanmıştır.
Kitap, başlangıçta guguklu saatin azizliğini konu alır. Refik Halid Karay, bir evin salonunda toplanan farklı karakterlerdeki kişileri eğlenceli bir dille tiye alarak anlatır. Bu anlatımı destekleyen bir unsur olarak guguklu saat kişileştirilir ve hikayenin akışı içinde yer alır.
Hikaye mütareke dönemine doğru ilerler. Bu zaman dilimini çeşitli başlıklar altında hikayelerle anlatır. İstanbul’da yaşayan bir memurun günlüğü, kocasından şikayetçi bir hanımın günlüğü, güzel ve zengin bir hanımın günlüğü gibi farklı karakterlerin hikayeleri kitapta yer alır. Kitap, iflas etmiş bir harp zengininin günlüğüyle devam eder. Bu karakter, geçmiş zamanlarından bahseder ve değişen dünyaya yabancılaşır. Kendi hikayesi, zamanın akışına ayak uyduramamakla ilgili bir örnektir.
Kitapta öne çıkan bölümlerden biri, bir mahalle bakkalının gözlemlerinin anlatıldığı kısımdır. Bakkal karakteri, zeki ve espri anlayışı yüksek bir şekilde yaratılmıştır. Yazar, bakkalın çevresindeki mahalleliler hakkında tahminler yaparak gönül avutmalarını ve komik durumlarını anlatır. Bu bölüm, okuyucular tarafından sevilmiş ve yazar tarafından iki bölüme ayrılmıştır.
Refik Halid Karay, eserinde eski ramazanları yad eder ve eskiyle yeni arasındaki farkları karşılaştırır. Camiler, mezarlıklar ve türbeler hakkında konuşarak geçmişin özleminden bahseder. Gazetelerdeki haberlerin önemine vurgu yaparak Zabıta Haberleri başlığını kullanır ve çeşitli olayları ele alır.
Anadolu hakkında yapılan yorumları karşılaştırmalı olarak ele alan yazar, Anadolu’nun bereketli mi yoksa hastalıklı mı olduğuna dair tartışmalara değinir. Bunun hangisinin doğru olduğunu bilmediğini ifade eder ve kimsenin Anadolu’ya gerçekten ilgi göstermediğini belirtir.
Kitapta yer alan diğer bölümler arasında köpeklerin önemi, sağlıklı yaşam, yaz ve ölüm gibi konular bulunur. Yazar, kır gezintileri, şairlere dair serzenişler ve kişisel deneyimlerini paylaşarak kitabın çeşitlilik kazanmasını sağlar.
Refik Halid Karay, İstanbul sokaklarına ve çocukluğundaki ramazanlara da değinerek yazısını tamamlar. Yazara göre yaşama şeklinin ya pek alaturka ya da pek alafranga olması gerektiğini ifade eder. Ölüm hakkında düşüncelerini ve ölümle ilgili farklı kültürleri anlatarak kitabı sonlandırır.
Guguklu Saat, Refik Halid Karay’ın dikkat çeken eserlerinden biridir. Zengin dil ve gözlem yeteneğiyle yazılan kitap, okuyucuyu yolculuğa çıkarırken Türk edebiyatının önemli bir eseri olarak değerlendirilmektedir.