Ayışığında Şamata, ünlü yazar Haldun Taner’e ait bir eserdir. 1977 yılında yayınlanan bu kitap, 76 sayfadan oluşmaktadır. Roman kategorisine dahil edilen bu eser, yazarın toplumun yozlaşmasını ele aldığı bir yapıttır.
Kitap, birinci perdeyle başlamaktadır. Oyun öncesinde, oyuncuların durumları ve sahnenin durumu anlatılarak başlangıç yapılır. Mehtaplı bir gece olan bu perdede, mahallenin bekçisi Zülfikar ile Recep çeşitli konular üzerinde sohbet etmektedir. Recep, devriye atmak için Zülfikar’ın yanından ayrılır.
Çalışkur apartmanının kapıcısı Saime, kocasının hapiste olduğu için bebeğiyle yalnız kalmıştır. Mahalledeki Zülfikar, Saime’yi kocasının memleketlisi olarak tanıdığı için kapıcılığa yerleştirmiştir. Ancak aralarında yasak bir ilişki vardır.
Apartmanın sahipleri olan Cemil Bey ve eşi Suzan Hanım, en üst katta terasta oturmaktadır. Kızları Beyhan’ın doğum günü olan bu gece, Suzan Hanım kocasını işten sıyırarak kutlamaya çalışmaktadır. Cemil Bey, vergi kaçırarak zenginleşen bir tiplemeyi canlandıran bir karakterdir.
Apartmanda yaşayan Pop İsmet ve karısı, yasadışı işlere bulaşan bir çifttir. Pop İsmet, eşini uyutarak baldızı Sevim’le ilişkiye girmektedir. Sevim, yasak mal getiren biridir ve Pop İsmet de bu malları satmaktadır. Gecenin ilerleyen saatlerinde Sevim, doğum günü partisinden ayrılmak üzere mal getirmek için yurtdışına gider.
Mahallenin gençleri Özer ve Ömer ise ahlaksız tiplerdir ve yozlaşmış gençleri temsil etmektedir.
Hicabi Bey ise yaşlı ve emekli bir kişidir. Mahalledeki kişilerin evlerini dürbünle izlemektedir.
Epkem Bey, kürtaj yasaklarını destekleyen biri olup, nüfus artışını sağlamak için çaba harcamaktadır.
Beyhan’ın doğum gününde kalabalık bir grup toplanır ve doyumlarından, Amerika’dan ve diğer konulardan konuşurlar. Fenerbahçe maçına kızgın olan bu grup Cemil Bey’i çağırmaktadır. Ancak Cemil Bey, kendi yaptığı yasak işleri ortaya çıktığını düşünerek korkar.
Deniz kenarında oturan Nuri ve Melahat ise nişanlıdır. Ancak Melahat, patronuyla ilişkisi olduğu için Nuri ile evlenmek istemez. Zülfikar, Nuri ve Melahat’i karakola götürmek ister ancak çıkan kavga sonucunda Nuri tarafından bıçaklanır ve ölür. Nuri hapishaneye gönderilir.
Ara oyun kısmında, seyircilerin oyuncular hakkındaki eleştirileri ve oyunun beğenilen ve beğenilmeyen yönleri dile getirilir. Seyircilerin istekleri doğrultusunda ikinci perde düzenlenir.
İkinci perde, Zülfikar ve Recep arasında bir konuşma ile başlar. Çalışkur apartmanının sahipleri olan Suzan Hanım ve Cemil Bey’in evinde oturulmaktadır. Cemil Bey, rüşvet ve iltimas gibi konulardan uzak duran, vatansever bir karakterdir. Ömer ve Özer ise fizik okuyan iki yakın arkadaştır. Problemleri çözmeye çalışırken, sevdikleri kadınları hakkında konuşurlar.
Altıncı çocuğunu doğuran Pop İsmet’in eşi, Sevim ise yardımsever bir karakterdir. Birlikte doğum günü partisine inerler ve Sevim’i takdir ederler.
Epkem Bey, kürtaja karşı olan biri olarak, kürtajı engellemek için çaba sarf eder. Kapının önünden yaşanan olaylar, Cemil Bey’in işçilerinin protestosudur. Beyhan’ın doğum gününü kutlamak için Cemil Bey’in yanına gelen bu kalabalık, onu yalnız bırakmak istememiştir.
Deniz kenarında oturan Nuri, hapishaneden çıktığında Cemil Bey ve Suzan Hanım tarafından desteklenir ve iş bulur. Sonunda Melahat ile evlenmelerine yardım edilir.
Ayışığında Şamata, yazar Haldun Taner’in Türk toplumunun yozlaşmasını ele alan bir eseridir. Kitap, toplumu yer yer eleştirirken, vatanseverlik ve toplum yararı gibi değerleri de yansıtmaktadır. Bu akıcı ve etkileyici eser, okuyuculara düşündürücü bir deneyim sunmaktadır.